آینده نفت و گاز ایران از نگاه چتم هاووس

ترجمه حمید رضا پوربرات / وبسایت خبری نفتون: مرکز مطالعات خارجی سلطنتی بریتانیا یا چتم هاوس با تأکید نقش نفت در اقتصاد و بررسی پیشینه تولیدی آن، به تحلیل آینده این بخش در اقتصاد ایران با توجه به مسائل پیش رو از جمله قیمت و رفع تحریم ها می پردازد، آنچه در ادامه می خوانید بخشی از گزارش این مرکز است که به قلم آقای حمیدرضا پوربرات ترجمه شده است.

  گرچه اقتصاد ایران نسبت به دیگر کشورهای صادرکننده نفت در منطقه تفاوت هایی دارد ولی هنوز بخش نفت و گاز به عنوان عامل اصلی برای آینده ایران محسوب می شود و متأسفانه اکنون این بخش، موقعیت ناامیدکننده ای را سپری می کند. این گزارش با بررسی پیشینه توسعه صنعت نفت و گاز ایران، مشکلات پیش روی آن در جذب سرمایه گذاری بررسی می کند.

 مهمترین نکات منتشره در این گزارش را می توانید در زیر مطالعه کنید:

- بخش نفت و گاز برای آینده اقتصاد ایران نقش مهمی خواهد داشت. این امر به عواملی مانند چگونگی برداشت تحریم ها و بسته پیشنهادی ایران به غول های نفتی جهان دارد. علاوه بر این، قیمت پائین نفت ممکن است بر تمایل بر سرمایه گذاری در این بخش بکاهد، حتی اگر تحریم ها برداشته شوند. به طور کلی ایران همیشه وابسته به این طلای سیاه بوده است.

- ایران برای جذب سرمایه گذار در بخش صنایع نفتی خود تلاش زیادی کرده است. در سال 1990، تلاش ایران برای تضمین امنیت سرمایه گذاری بین المللی بی نتیجه ماند، زیرا شرایط نامطلوب پیشنهادی به شرکت های نفتی و مشکلات عملیاتی ناشی از آن، رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت و حتی اقدامی برای بهبود صورت نگرفت. سپس ایران تصمیم به بازسازی بخش نفتی خود با رویکرد توجه به سرمایه گذاری بخش خصوصی گرفت. در همین زمان، ارگان های سیاسی به عنوان بخش خصوصی وارد عرصه نفتی شدند. در حالیکه وزارتخانه نفت و وزیران آن مایل به سرمایه گذاری خارجی بودند، با مقاومت سرسختانه محافظه کاران اقتصادی در مجلس و سران نظامی روبرو شدند. علیرغم وجود سه گروه مسئول برای بررسی و نظارت قرادادهای خرید، کمیسیون انرزی مجلس نگرانی خود را مبنی بر عدم شفافیت اظهار داشت، در نتیجه کمیسیون انرژی مجلس خواهان مداخله در عقد قراردادها شد.

- مدیر جدید زیرنظر رئیس جمهور حسن روحانی، نیاز به افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی در اقتصاد را مورد تأکید قرار می دهد، گرچه ابهاماتی در اینگونه گفتارها وجود دارد. ایران نیاز شدیدی به تکنولوژی و سرمایه شرکت های بین المللی نفتی برای بخش نفت و گاز خود دارد. با اینکه از طرف ایران تمایل زیادی وجود دارد ولی شرکت های بزرگ نفتی زمانی تحریک می شوند که شرایط برایشان سودمند باشد. مقامات ایران بارها اظهار کرده اند که می توانند وابستگی اروپا را از گاز روسیه از طریق صادرات گاز مایع بی نیاز کنند و پیشنهاداتی در مورد مسیر خط لوله گاز داده اند. همچنین کاهش قیمت جهانی نفت در اواخر سال 2014، مقامات کشورهای غربی را از سرمایه گذاری نفتی با این حجم و پیچیدگی بی میل کرد. البته نیاز داخلی ایران به گاز و یا برای تزریق دوباره به میدان های نفتی خود به علاوه قراردادهای صادرات گاز با عمان، عراق و پاکستان، حجم صادرات گاز به اروپا را کاهش می دهد. به همین خاطر کشورهای غربی چنین پیشنهادی که نیاز به زمان طولانی اجرایی دارد را مورد توجه قرار نمی دهند.

- مشکلات بخش نفت و گاز ایران زمانی فزونی گرفت که اتحادیه اروپا شروع به تحریم های مالی بر ضد ایران گرفت. البته ایران قبلاً مورد تحریم نفتی دیگر کشورها بود ولی ترحیم های قبلی ناکارآمد بودند. البته زمانی که اتحادیه اروپا در سال 2011 تحریم ها را اعمال کرد، تأثیر منفی زیادی بر اقتصاد ایران و به خصوص بر بخش نفت و گاز ایران گذاشت، زیرا برای ایران بسیار مشکل بود که تجارت نفت داشته باشد ولی امکان دسترسی به منابع مالی خود را نداشته باشد. این تحریم ها همراه با تحریم ایالات متحده اقتصاد ایران را به ورطه سقوط کشاند.

- دو مشکل بزرگ پیش روی ایران در بخش توسعه نفت و گاز، تحریم ها و شرایط قیمتی می باشد که جذب سرمایه گذاری و توسعه میدان های نفتی را با مشکل مواجه می سازد. قیمت پائین نفت (اگر ادامه دار باشد) حتی با رفع تحریم ها، جذابیت ایران را برای سرمایه گذاران کم خواهد کرد.