شركت ملی پالايش و پخش فرآورده‌های نفتی ايران در شرايط سخت تحريم از جمله بخش‌های صنعتی بود كه با احيای تجارت بین‌المللی در حوزه مبادلات فرآورده‌های نفتی توانست نقش قابل توجهی را در جنگ اقتصادی ايفا كند و با كسب جايگاهی مطلوب در فرآيند جهش توليد، به معنای واقعی كلمه خودكفايی در توليدات پالايشی را محقق كند.
به گزارش نفتون، پررنگ شدن ردپاي اين اقدامات ملي در صنعت پالايش را می‌توان از سال 96 تاکنون به وضوح مشاهده كرد؛ اقداماتي كليدي كه عملياتي ساختن هركدام از آن‌ها منجر به رقم خوردن دستاوردهاي ملي براي دولت و ملت ايران شد.
اگر نگاهي اجمالي به پازل اقتصادي- صنعتي در كشور انداخته شود، قطعات متعددي را می‌توان رصد كرد كه با قرار گرفتن در مجاورت يكديگر ترسیم‌گر يك تصوير چندبعدي خواهد بود كه هريك گوياي اقدامات گسترده‌ای است كه دامنه آن از نفتكشها تا اسکله‌های نفتي، ازمخازن تا خطوط لوله‌های انتقال نفت و فرآورده‌ها، از انبارها تا تاسيسات پالايشگاهي و درنهايت رينگ بورس انرژي كشيده شده است.
افزايش ظرفيت توليد فرآورده‌های نفتي با پالايشگاه ستاره خلیج‌فارس
ستاره خلیج‌فارس به عنوان بزرگترين پالايشگاه ميعانات گازی جهان پس از چندين سال وقفه و معطلي در تكميل واحدها با اقدامات حساب شده و اولویت‌بندی مناسب مديريت شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌های نفتي ايران از سال 96 در سراشيبي اجرا قرار گرفت و تا سال 97 فازهاي سه‌گانه اين پالايشگاه با ظرفيت 360 هزار بشكه در روز به بهره‌برداری رسيد، كه اين اقدام در نوع خود گام بلندي براي رساندن كشور به مرحله خودكفايي در توليد كالاي استراتژيكي مثل بنزين محسوب می‌شود. درادامه با بهره‌برداری از اين پالايشگاه كشور از واردكننده بنزين به بزرگترين صادركننده اين محصول استراتژيك درمنطقه تبديل شد و براي هميشه پرونده واردات بنزين را مختومه كرد.
با نگاهي به آمار می‌توان دريافت كه در سال ۹۶ تولید بنزین کشور ۵۹ میلیون لیتر بود و سهم پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس از اين ميزان توليد، ۳ میلیون لیتر بنزین در روز بود، ولي با اقدامات انجام شده و تلاش براي تكميل فازهاي ستاره خلیج‌فارس، با يك جهش آماري در توليد و ظرفیت‌سازی در سال ۹۸ متوسط تولید بنزین به ۱۰۷ میلیون لیتر در روز رسید.
در ادامه اين اقدامات احداث فاز 4 پالايشگاه ستاره خلیج‌فارس در صدر برنامه‌های شركت ملي پالايش و پخش قرار گرفت.
لازم به ذكر است براي بهره‌برداری از فاز چهارم پالايشگاه ستاره خلیج‌فارس بايد هزینه‌ای بالغ بر 3-4 ميليارد دلار صورت می‌گرفت و با صرف زماني درحدود سه الي چهارسال اين واحد صنعتي به مدار بهره‌برداری می‌رسید، اما با بررسی‌های كارشناسانه اي كه روي اين پروژه صورت گرفت مقرر شد تا اجراي اين فاز به صورت نرم‌افزاری و با استفاده از ظرفیت‌های مازاد تجهيزات و برخي تغييرات فرآيندي در دل 3 فاز موجود اجرايي شود كه با اجراي كامل آن ظرفيت اسمي پالايشگاه به 480 هزار بشكه در روز افزايش يافت.
همچنين با اجرای اين فاز مجازي، روزانه ۱۲۰ هزار بشکه میعانات گازی برای تولید بنزین و نفت‌گاز با استانداردهاي زیست‌محیطی یورو 5 به ظرفيت اسمي این پالایشگاه افزوده شد.
راه‌اندازی پالايشگاه ستاره خلیج‌فارس به صورت غیرمستقیم نقش مهمي را در توليد گاز كشور گذاشت؛ درحال حاضر ستاره خلیج‌فارس با دريافت روزانه 430 هزار بشكه ميعانات گازي، بخش اعظم دغدغه صنعت گاز كه همان ميعانات گازي است را برطرف كرده است تا ضمن ممانعت از دپو شدن اين محصول جانبي در شرايط تحريم، به استمرار توليد گاز طبيعي درميدان مشترك پارس جنوبي كمك كند.
توسعه خطوط لوله انتقال فرآورده‌های نفتی
خطوط لوله به عنوان شريان اصلي نقل‌وانتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی از جمله بخش‌های کلیدی و زیرساختی در صنعت نفت محسوب می‌شود.
دراين خصوص ظرفیت انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی با بهره‌برداری بیش از 1000 کیلومتر خطوط لوله طي دو سال گذشته افزايش يافته است.
با بهره‌برداری از چهار خط لوله مهم نايين/كاشان/ ري ، شازند/قم/ري و تبريز/خوي/ اروميه و آبادان/اهواز طي دو سال اخير در مجموع بيش از 1000 كيلومتر به خطوط لوله كشور اضافه شده و طول اين خطوط لوله انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتي كشور از 14 به 15 هزار كيلومتر افزايش يافته است.
با بهره‌برداری از اين خطوط از تردد روزانه 3000 نفتكش ممانعت و از سوخته شدن 178 هزار ليتر نفت گاز در باك نفتكشها جلوگيري شده است. باتوجه به یارانه‌ای كه دولت براي نفت گاز پرداخت می‌کند، با بهره‌برداری از اين خطوط سالانه رقمي بالغ بر 1282 ميليارد تومان درپرداخت يارانه صرفه‌جویی انجام گرفته است.
لازم به ذكر است در حال حاضر خطوط لوله انتقال فرآورده‌های نفتي بندرعباس-رفسنجان به طول 468 كيلومتر، رفسنجان-يزد به طول 238 كيلومتر و خط لوله انتقال نفت خام ترش سبزآب-ري به طول 620 كيلومتر نيز در دست اجرا می‌باشد كه با بهره‌برداری از آن‌ها در مجموع 1300 كيلومتر ديگر به طول خطوط لوله كشور اضافه خواهد شد.
افزايش ظرفيت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی
افزايش ظرفيت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتي از جمله رويكردهاي مهم و اقدامات موثر در صنعت نفت محسوب می‌شود، به وي‍‍ژه آنكه در شرايط گسترش كرونا و كاهش مصرف بنزين و ساير فرآورده‌ها ضرورت وجود مراكز ذخيره و نگهداري آن‌ها دوچندان می‌شود. اين درحالي است كه افزايش ظرفيت ذخیره‌سازی علاوه بر موارد اشاره شده، بر قدرت چانه‌زنی كشورها در بازارهاي بین‌المللی تاثير مستقيمي به جاي می‌گذارد.
شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌های نفتي ایران در سال‌های اخير، حدود 800 ميليون ليتر به ظرفيت ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتي كشور افزود. در این مقطع انبارهاي جديد در مناطقي همچون ملاير، ماهشهر، شيراز، بيرجند و اروميه تاسيس شد.
در ادامه ساخت واحدهايي از جمله انبار نفت اروميه و ملاير به ترتيب هريك به ظرفيت 120 ميليون ليترو 68 ميليون ليتر به منظور ذخیره‌سازی فرآورده در مخازن كليد خورد كه هردو انبار در فروردین‌ماه امسال به بهره‌برداری رسيدند.
توسعه و بازسازي اسکله‌های نفتي
با توجه به اهميت بنادر صادراتی در شرایط تحریم، شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌های نفتي ايران با تكيه بر توان داخلي و اعتماد به جوانان موفق به توسعه، نوسازي و افزايش ظرفيت و توان صادراتي در بنادر ماهشهر و شهيدرجايي گرديد؛ رويكردي صنعتي و راهبردي كه در عقبه آن با اتكاء به توان و ظرفيت متخصصان داخلي در سال جهش توليد به ثمر نشست بطوري كه با اجراي طرح‌های توسعه و احداث اسکله‌های جديد صادراتي دراين دو بندر مهم و استراتژيك، ظرفيت صادراتي كشور در بنادر مذكور از 26 ميليون تن درسال به 75 ميليون تن درسال و ظرفيت عملياتي اسکله‌ها از 18 ميليون تن به 50 ميليون تن در سال افزايش يافته است.
بندر صادراتی ماهشهر قدیمی‌ترین بندر نفتی کشور از طريق افزايش تعداد اسکله‌های صادراتي از 2 به 8 اسكله و نوسازي اسکله‌های قديمي ظرفيت صادراتي آن از 15 ميليون تن در سال به 45 ميليون تن در سال افزايش يافته و در حال حاضر قابليت پهلودهی به کشتی‌هایی با ظرفیت35 تا 90 هزار تنی را دارا می‌باشد.
همچنين در خصوص بندر شهيد رجايي نيز بايد گفت با داشتن 4 اسكله قابليت پهلودهي به کشتی‌هایی با ظرفيت 35 الي 45 هزار تني را دارا می‌باشد.
اسكله فولاد نيز قابليت پهلودهي به کشتی‌هایی با ظرفيت 90 هزار تن را دارد.
در مجموع با اجراي طرح توسعه بندر شهید رجایی و فولاد ظرفیت صادراتي به ميزان 40 ميليون تن درسال ايجاد شده است.
شايان ذكر است، تا پيش از اين، بندر صادراتي شهید رجایی تنها داراي دو اسكله و صرفاً قادر به پهلودهي همزمان دو كشتي و ظرفيت سالانه 11 ميليون تن بوده است.
احياي صادرات فرآورده‌ها از كانال بورس انرژی
بورس انرژي با همكاري مجدانه شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌های نفتي ايران از سال 98مبدل به شاهراهي شفاف جهت عرضه و صادرات انواع فرآورده‌های نفتي و حلال‌ها به مقاصد صادراتي از راه خشكي و دريا شد.
رونق گرفتن عرضه فرآورده‌ها در بورس انرژي فرصت مناسبي را براي صادرات توليدات پالايشگاهي به كشورهاي مختلف مهيا كرده است. اين درحالي است كه علی‌رغم شرايط سخت صادرات زير سايه تحریم‌ها، تمام ارزهاي صادراتي حاصل از فروش فرآورده‌ها طي اقدامات هوشمندانه‌ای كه برای نقل‌وانتقال مالی این معاملات صورت گرفت، به خزانه دولت واريز شده است.
بدين ترتيب طي چند سال گذشته با افزايش توليد بنزين استاندارد با اتكا به پالايشگاه ستاره خليج فارس پرونده واردات از مهرماه سال 1397 بسته شد و ايران رسما به باشگاه صادركنندگان بنزين پيوست به گونه‌ای كه فقط در هفت‌ماهه سال ۹۹ ايران به عنوان صادرکننده فعال بنزین در منطقه حضور يافته و در این مدت از محل صادرات بنزین درآمدی حدود ۱.۴ میلیارد دلار به دست آورده است.