توهم توطئه در چشم نفتی

...آنها به دشتی رسیدند ، از دور سی چهل آسیای بادی نمایان بود در همان هنگام نسیم ملایمی وزید و پره های آسیاب به چرخش افتاد . دن کیشوت فریاد زد که ای دیوهای لعنتی شما را نابود خواهم ساخت ، پیشخدمتش سانچو تلاش کرد به او بگوید که آنها دیو نیستند و فقط آسیاب های بادی هستند، او به پیش تاخت و نیزه را در دل پره جای داد، ولی پره که به سرعت می گشت نیزه را شکست و پهلوان متوهم را به زمین غلتاند( بخشی از رمان دن کیشوت نوشته سروانتس)

وزارت نفت یکی از مهمترین ارکان اقتصاد ایران است ، بخش مهمی از تحرک اقتصاد ملی ایران وابسته به  چگونگی حرکت و ضریب شتاب این وزارتخانه است ، سالهای طولانی است که طبقات 14 و 15 ساختمان قدیمی این وزارتخانه در خیابان طالقانی تهران مرکز ثقل سیاست های مهم اقتصادی است و به تبع همین امر، ساکنان این طبقات می بایست از سطح بالایی از هوش و نیز توان تشخیص حقایق از توهمات برخوردار باشند، بر همین روال اگر سیستم فکری و رویه تصمیم گیری موثر در این وزارتخانه به توهم و تصور غیرواقعی از پیرامونش گره بخورد می تواند موجی از تنش و گردابی از وهم را برای مجموعه اقتصاد ایران به ارمغان بیاورد.

بروز و ظهور اندیشه متوهم در این وزارتخانه البته در آسیب رساندن به سطوح دیگر اقتصاد هم محدود نمی شود، وزارت نفت بافت سازمانی منظمی دارد که روندهای تصمیم گیری در آن از راس هرم به ذیل قاعده هرم سازمانی منتقل می شود هرچند چنین ترکیب های سازمانی امروز برای شرکت ها و سازمان های پیشرو، یک سم مهلک تلقی می شوند اما در هر صورت در هرم سازمانی وزارت نفت اندیشه هم همچون دستورات سازمانی از بالا به پایین تسری می یابد و بر همین اساس در صورت عادی شدن اندیشه و فکر عجین شده با تصویر کاذب نسبت به پیرامون، از راس به قاعده منتقل می شود.

این روزها اما مرور برخی از زوایای تئوریک حاکم بر راس هرم تصمیم گیری در وزارت نفت، زنگ خطر غلبه تصور کاذب بر تصویر واقعی از پیرامون را به صدا در می آورد، وزیر نفت کشورمان که به برکت انقلاب اسلامی 24 سال کسوت وزارت پوشیده است، پشت تریبون می رود و بی سند و مدرک می گوید زنجانی به بعضی رسانه ها پول داده است تا برای خودش پوشش درست کند!، یا مجددا در جای دیگری می گوید: وقتی اسم یک آقایی را می آورم برخی رسانه ها تا چند هفته به من ناسزا می گویند!، چند روز قبل هم وقتی آقای وزیر قصد داشتند اعتراض های دانشجویان ،کارشناسان و نمایندگان مجلس به مدل جدید قراردادهای نفتی را توجیه کنند می گویند: نیت نمایندگانی که انتقادهایی به این چارچوب قرارداد دارند «خیر» است، اگرچه با "من" مخالف هستند ، وزیر نفت ایران بی آنکه حتی به بندهایی از انتقادهای فنی و حقوقی مطرح شده به مدل جدید قراردادهای نفتی پاسخ دهند صرفا مخالفت نمایندگان با " من" را مستند مخالفت ها می بیند، نقش " من" در تفکرات مدیریتی آقای زنگنه تا چه حد پررنگ شده است؟ آیا به راستی آقای وزیر نفت ایران " خود" را محور همه انتقادها به روندهای مدیریتی فعلی وزارت نفت می داند؟

آقای زنگنه مردادماه سال 1392 بعد از حدود هشت سال غیبت از مرکز توجه عمومی، با زمزمه " گروهبان ها بروند ژنرال ها بیایند" به کانون گرم رسانه های هوادار دولت تدبیر و امید بازگشتند، با رای اعتماد ناپلئونی مجلس به ایشان(166 رای موافق در برابر 104 رای مخالف) وعده آمدن ژنرال ها را عملا در صنعت نفت پیاده کردند.

آقای زنگنه در مدتی کوتاه از آغاز وزارت خود، بیش از 74 مدیر نفتی که عمدتا از پرسنل رسمی وزارت نفت و فارغ التحصیل دانشکده های نفت کشور بودند را از کار برکنار و ترکیب مدیران همسو با دوره قبلی وزارت خود (76-84) را به مناصب مدیریتی بازگرداندند و در این مسیر حتی از بازگشت به کار تعداد قابل توجهی از مدیران بازنشسته دوره وزارت قبلی خود نیز کوتاه نیامدند، پس از آن نیز مباحثی همچون تداوم نقش واسطه ها در بازاریابی و فروش نفت خام و واردات بنزین، عدم ابلاغ نیروهای جدیدالاستخدام آزمون نفت، عدم تحرک جدی وزارت نفت در همگرایی با سایر اعضای اوپک بخاطرسقوط نرخ جهانی نفت، محرمانه بودن مدل جدید قراردادهای نفتی ، ایرانی زدایی از صنعت حفاری و حضور پررنگ پیمانکاران خارجی، انتصاب برخی مدیران حاضر در پرونده کرسنت به بالاترین مناصب سازمانی و بسیاری مباحث دیگر مورد انتقاد جدی شماری از رسانه های کشور قرار گرفتند.

در عین حال واژه " دروغ" کلید واژه اصلی آقای زنگنه در رد انتقادهای مطرح شده است، وزیر نفت ایران تقریبا تمامی طیف های منتقدش را حداقل یکبار به " دروغ" متهم کرده است، زنجانی دروغ می گوید، یک آقایی( از مدیران منتقد نفتی) دروغ می گوید، شرکتی که پول گرفته و کار تحویل نداده دروغ می گوید، منتقدان قراردادهای نفتی افترا و تهمت می زنند، چند رسانه خبر سازی(دروغ) می کنند و فکر می کنند زرنگ هستند...این ها بخش هایی از ادبیات وزیری با سابقه 24 سال وزارت در جمهوری اسلامی ایران است.

آقای زنگنه تقریبا بخش عمده جریان انتقادی علیه وزارت نفت را نهفته در مخالفت با " من" و محتوای نقدها را هم دروغ هدفدار رسانه ها می داند که به زعم خودایشان " منشاء آن مشخص " است.

وزیری که وزارتخانه اش باید نگاهی حقیقی به محیط پیرامونش داشته باشد چرا اینگونه در اسارت پندار "من" گرفتار شده است؟، در موضوع قراردادهای نفتی تقریبا بجز حلقه اول مدیران معتمد ایشان که در دفاع از این مدل جسته و گریخته حرف هایی زده اند و نوشته اند، طیف های وسیعی از چهره های کارشناسی در حوزه های حقوق و قراردادهای نفت و گاز، اقتصاد ، عملیات فنی و فرآیند نفت و گاز و دانشجویان ممتازترین دانشگاه های کشور نسبت به این مدل اظهار خطر کرده اند اما آقای زنگنه به یک جمله بسنده می کند که با " من" مخالفند!

نگرش "توهم توطئه" در هر چشمی که شکل بگیرد خطرآفرین است و باعث ظهور دومینوی تصمیمات اشتباه خواهد شد، این چشم اگر مرکز مهم بینش و کانون تصمیم برای تحرک اقتصاد ایران باشد چه بسا، نتیجه چیزی کمتر از یک فاجعه نباشد.

رضا وثوقی