فردای ایران و ایران پلاست

باران پرشتاب زمستانه در آخرین بهمن قرن چهاردهم شمسی، چهره تروتازه‌ای به تهران بخشیده، بعد از دی‌ماه غبارگرفته از آلودگی هوا حالا در 19 امین روز بهمن، از میانه‌های تهران هم می‌شود کوه‌های برف گرفته چشم نواز البرز را به راحتی دید. با این حال گوشه دنجی از تهران، از اواسط خیابان سئول، شلوغی خاصی به چشم می‌آید. ایران پلاست که معتبرترین نمایشگاه صنایع پتروشیمی و شیمیایی ایران است به پله چهاردهم خود رسیده و قرار بود 4 روز شکوه توسعه صنعت پتروشیمی ایران در چشم‌ها جلوه‌گر شود.
۲۰۰ شرکت داخلی در این رویداد نمایشگاهی حضور یافتند و ۲۵۰ بازرگان در قالب انفرادی و نیز در ترکیب هیات¬های رسمی تجاری از کشورهای عراق، افغانستان، آذربایجان، کنیا، سوریه، ترکیه، اردن، هند، بوسنی و اقلیم کردستان از این نمایشگاه بازدید کردند. شک نیست که اگر پای محدودیت‌های جهان‌شمول ناشی از کرونا درمیان نبود آمار مشارکت‌کنندگان در ایران پلاست چهاردهم به مراتب بالاتر می‌رفت اما همین میزان حضور در نمایشگاه هم برای تحلیل گران مسائل اقتصاد ایران غیرقابل پیش‌بینی بود.
اتفاقا ایران پلاست چهاردهم اگر در شرایط همه‌گیری کرونا برگزار نمی‌شد شاید به این وضوح قادر به ارسال پالس‌های معنادار پیرامون تحلیل دورنمای اقتصاد ایران نبود اما سنجش میزان استقبال « کسب‌وکارها»ی داخلی و منطقه‌ای از توسعه یک صنعت مدرن در اقتصاد ایران در اوج اپیدمی کرونا می‌تواند چند رهیافت پراهمیت را به اثبات برساند.

سیاست درهای باز به روی بازارهای نهایی
عراق، سوریه ، لبنان، کشورهای غرب آفریقا و نیز همسایگان شرقی و شمال شرقی ایران در کنار منطقه اوراسیا برسرهم یک حوزه اقتصادی ممتاز به ارزش بیش از صدها میلیارد دلار تقاضای کالا در سال را شکل می‌دهند. بخش قابل توجهی از این ظرفیت در زمینه محصولات میان دستی و پائین‌دستی صنعت پتروشیمی است. منطقه یادشده یکی از معدود کانون‌های توسعه‌نیافته اقتصادی جهان به شمار می‌رود که قادر است بزرگترین بازار عرضه محصولات ایرانی صنعت پتروشیمی و پلاستیک را برای ما ایجاد کند.
اتفاقا اگر از این منظر به حضور تجار و هیات¬هایی از کشورهای بازدیدکننده از ایران پلاست چهاردهم بنگریم به شکل‌گیری یک « پارادایم جدید» در صنعت پتروشیمی ایران برمی‌خوریم. تا یک دهه قبل عمده بازدیدکنندگان از ایران پلاست را هیات¬هایی از اروپا، چین و ژاپن و برخی کشورهای توسعه یافته تشکیل می‌دادند. این کمپانی‌ها یا درصدد فروش دانش و خط تولید به ایران بودند یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت به دنبال عقد قراردادهای همکاری سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران بودند حالا اما فضا تغییر کرده است و آمدن هیات¬هایی نسبتا پرتعداد از اقلیم کردستان، بوسنی و افغانستان و ...گواه این است که ایران بازارهای فروش محصول خود را یافته است و ظرفیت صادراتی عظیمی که در پرتو جهش‌های دوم و سوم پتروشیمی رخ خواهد داد بی بازار و بی خریدار نخواهد ماند.
نشانه‌شناسی زیرپوست نمایشگاه چهاردهم ایران پلاست حاکی از یک تغییر بزرگ در حرکت آینده صنعت پتروشیمی است، به این معنا که صنعت پتروشیمی ایران تقریبا از حال و هوای توسعه زیرساخت‌ها خارج شده و به دنبال فتح بازارهای تازه است. این تحول در نمایشگاه چهاردهم ایران پلاست از نظر ما می‌تواند راهبرد « درهای باز به روی بازارهای نوین» تعبیر شود.
صنعتی که بر تحریم‌ها چیره شد
یک پیام مهم دیگر که از برگزاری موفق نمایشگاه چهاردهم ایران پلاست می‌توان آن را دریافت، نمایش نتیجه نهایی «ظرفیت تاب‌آوری ملی »در صنعت پتروشیمی است. می‌دانیم که بخش قابل توجهی از ظرفیت تولیدی و تجارتی صنعت پتروشیمی ایران بیش از سه سال است که زیر ضربه تحریم‌های هوشمندانه ایالات‌متحده قرار دارد. با این حال در همین شرایط نیز توسعه طرح‌های زیرساختی این صنعت متوقف نشد. مجموع ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی با بهره‌برداری از ۱۰ طرحی که امسال به ثمر رسید از ۶۵.۸ میلیون تن در ابتدای سال 99 به ۸۰ میلیون تن افزایش یافته است، چه کسی می‌تواند انکار کند که هم‌اکنون ۴۰ میلیون تن خوراک معادل ۹۰۰ هزار بشکه( معادل نفت خام) در روز در ۶۰ مجتمع تولیدی پتروشیمی در کشوری به مصرف می‌رسد که بیش از سه سال است تحت نظارت بی‌سابقه‌ترین تحریم‌های تاریخ مدرن جهان قرار گرفته است.
واضح است که تولید و بالطبع صادرات چنین حجمی از کالای پتروشیمی نمی‌توانسته به دور از مخاطره‌های متعدد تحریمی باشد اما در نهایت صنعت پتروشیمی در برابر تحریم به خوبی تاب آورده و به هر زحمتی موفق شده است تا بازارهای خود را در منطقه و فراتر از آن بیابد. به نظر می‌رسد برگزاری نمایشگاه ایران پلاست در شرایطی که هیچ طرحی از طرح‌های توسعه‌ای پتروشیمی ایران روی زمین متوقف نمانده و افق آینده نزدیک این صنعت در ایران نیز رسیدن به ظرفیت 120 میلیون تنی را نوید می‌دهد یک روایت حقیقی و بدون خطا از « ناکارآمدی تحریم‌های حداکثری » دولت آمریکا است.روایتی که توجه به اعداد مستتر در آن می‌تواند در چرخش سیاست خارجی آمریکا در دوران جدید مورد استناد استراتژیست های آمریکایی قرار بگیرد.
فراتر از این ها، توسعه کار و کسب‌های خصوصی نوپا، در جوار صنعت پتروشیمی و نیز اتکای « اندیشه توسعه پتروشیمی ایران» به کارآمدی برآمده از دانش ایرانی هم در زمره پیام‌های مستتر در ایران پلاست چهاردهم بود. از جمله حضور جدی استارت آپهای نوپا و جوان و شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان در جوار پیکره اصلی صنعت پتروشیمی یک اتفاق مبارک برای آینده این صنعت و برای جایگاه علمی و صنعتی ایران در جهان است. شاید اگر بازدیدکننده‌ای با چشم دل به ایران پلاست چهاردهم نگاه می‌کرد، از شکل‌گیری یک ایران توسعه‌یافته و پیشرفته که یک بال آن صنعت پتروشیمی است به وجد می‌آمد.


منبع: هفته نامه سرزمین انرژی