معاون مرکز پژوهش های مجلس: ورود منابع صادرات نفت به خزانه در سه ماهه اول ۹۴ نسبت به بهار ۹۳ کاهش ۲۰ درصدی داشته است و سال سختی به لحاظ مدیریت مالی داریم
به گزارش نفتون، در ششمین نشست تخصصی پژوهشکده پولی و بانکی با محوریت تحلیل شرایط اقتصادی کشور پس از لغو تحریم ها که روز سه شنبه ۲۳ تیرماه با حضور دکتر محمد قاسمی معاون پژوهشی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و دکتر فرهاد نیلی رئیس پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی، سید محسن قمصری مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران و دکتر مهدی عسلی مدیر کل امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت، برگزار شد موضوع آینده تحریم ها و تحقق درآمدهای ارزی بودجه با توجه به قیمت نفت مورد بررسی قرار گرفت.
فرهاد نیلی در ابتدای این نشست گفت: در بحث امروز سه موضوع مورد بررسی قرار می گیرد ابتدا چشم انداز وضعیت بازار نفت را بحث می کنیم، در بخش دوم به موضوع تحریم ها، آینده تحریم ها و نوع تحریم هایی که در بخش نفت و گاز با آن مواجه بوده ایم، می پردازیم و افق برداشته شدن تحریم ها و پیش بینی کارشناسان در خصوص آینده تحریم ها را خواهیم داشت.
در قسمت سوم نیز به درآمدهای ارزی کشور و بودجه سال ۹۴ می پردازیم و با توجه به چشم اندازی که از بازار نفت و آینده تحریم ها داریم بررسی می کنیم که درآمدهای ارزی ما به چه صورت خواهد بود.
سال بسیار سختی به لحاظ مدیریت مالی است
دکتر محمد قاسمی معاون پژوهشی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در این نشست گفت: موقعیت فعلی دولت از دیدگاه مالی و درآمد حاصل از نفت به نظر می رسد توسط مسئولان هم خیلی شناخته شده نیست. از نیمه دوم سال ۹۳ که ما با شوک مالی مواجه شدیم و نقطه انعکاسش در بودجه ۹۴ بود، این شوک تحت تاثیر مسئله تحریم ها خیلی شناخته شده نبود. اگر تحریم نداشتیم و فقط با کاهش نفت مواجه بودیم احتمالا به این موضوع حساس تر بودیم.
او ادامه داد: با توجه به نوسانات قیمت نفت در زمان نگارش لایحه بودجه تا زمان تقدیم آن به مجلس، مجلس در سال ۹۴ اقدام به دو سقفی کردن بودجه کرد و ردیف حاصل از نفت را کاهش داد و مقداری را در سقف دوم بودجه قرار داد. رقمی حدود ۵۳ هزار میلیارد تومان تحت عنوان درآمد حاصل از صادرات گذاشته شد و فرض بر این بود که اگر ارقامی مازاد بر این رقم حاصل شد در ۶ ماهه دوم سال دولت بتواند از آن استفاده کند به میزان ۲/۱۶ هزار میلیارد تومان.
به عبارتی میزان صادرات ۴/۱ میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شده بود که آن سقف اول بودجه است. با توجه به اینکه میزان هزینه های ما از رقم بودجه بیشتر بود پس می بایست آن رقم به ۸/۱ میلیون بشکه در روز می رسید.
بودجه ۹۴ یک پیچیدگی هم دارد. جدا از این اعداد و ارقام اگر درآمدها تا ۱۵هزار میلیارد تومان دیگر هم افزایش یابد دیگر اعداد و ارقام غیرمنطقی می شوند. برای رسیدن به سقف سوم هم باید با صادرات ۳/۲ میلیون بشکه در روز روبه رو باشیم.
این کارشناس اقتصادی افزود: اما سه ماهه اول ۹۴ از نظر ورود منابع صادرات نفت به خزانه نسبت به سه ماهه اول سال ۹۳ کاهش ۲۰ درصدی داشته است. بنابراین سال بسیار سختی به لحاظ مدیریت مالی است. برای خود من هم روشن نیست چراکه از طرفی گفته می شود مقادیر صادرات بیشتر شده اما ورودی پول نفت به خزانه کاهش یافته است. این نشان می دهد که شرایط مالی کشور سخت تر است و ما هنوز درآمد را دریافت نکرده ایم. در حقیقت می شود گفت خزانه سال ۹۴ فقط ۷۵ درصد از پول های صادرات نفت را نسبت به سه ماهه نخست سال ۹۳ در اختیار داشته است.
او در پایان گفت: اگر ما به قدرت خرید دولت برگردیم می بینیم که روند کاهشی داریم. در بودجه ۹۴ قرارشد ۵۰ هزار میلیارد تومان اعتبار عمرانی داشته باشیم که در سه ماه نخست بسیار محدود بوده است.
سیاست مالی در حال حاضر ابزاری برای خروج از رکود نیست و دولت در تلاش است تا مدیریت بخش عمومی کشور بتواند جوابگوی مردم باشد که این بسیار مهم است.
با فرض اینکه در ۶ ماه دوم سال در همین حدود بودجه منابع حاصل از درآمد نفت حاصل شود سال درخشانی از نظر کاهش وابستگی بودجه به نفت داشته ایم و این دستاورد کمی نیست.
عسلی: بازیگران با قیمت نفت بازی می کنند
در ادامه دکتر عسلی به بیان نظرات خود پرداخت و ضمن اشاره به اهمیت نفت و درآمدهای نفتی در جهان، گفت: نفت یک منبع پایان پذیر و از این جهت با کالاهای دیگر بسیار متفاوت است. به طوری که نوسان قیمت ها معمولا برای منابع پایان پذیری چون نفت و گاز بالاتر است. عرضه و تقاضای نفت خیلی کم کشش است و در این شرایط اتفاقی که می افتد نوسان بسیار شدید قیمت ها است؛ که ما در سال ۲۰۰۸ و سال گذشته نیز شاهد شوک قیمت نفت بوده ایم. کالاهایی مثل نفت بسیار زیاد به شوک های عرضه و تقاضا حساس هستند.
او افزود: نکته ای که به پیچیدگی تحلیل قیمت نفت دامن می زند این است که نفت در ۱۵ سال گذشته صرفا خریداری نمی شود تا در پالایشگاه ها به بنزین و گازوئیل تبدیل شود بلکه خیلی از صندوق های سرمایه و بانک ها نفت را خرید و نگهداری می کنند تا در آینده بفروشند و از مواهب آن در بازار آینده استفاده کنند. در حال حاضر بدلیل پایین بودن نرخ بهره میلیاردها دلار در اختیار موسسات مالی است و آنها به خرید و نگهداری از نفت مبادرت ورزیده و در زمان لازم نیز آن را در بازار می فروشند.
او خاطرنشان ساخت: صندوق بین المللی پول کالاها را به چهار بخش تقسیم کرده و در بیشتر موارد نوسانات قیمت نفت از اکثر این کالاها بیشتر است چرا که حجم تجارت و میزان مصرفش از همه این کالاها بیشتر است. بنابراین مجموعه این عوامل باعث دشواری پیش بینی قیمت نفت می شود. در بحث پیش بینی نیز ما ابتدا بحث عرضه را بررسی کرده و سپس میزان تقاضای کالا را مورد ارزیابی قرار می دهیم و بعد می بینیم که چقدر این دو عامل در بازار تعادل ایجاد می کنند و مازاد هر کدام چقدر است.
او با بیان اینکه ما در حال حاضر شاهد یک شکاف میان رشد اقتصادی و تقاضا برای نفت هستیم افزود: برای رشد اقتصادی دنیا، امسال و سال آینده رقم ۳/۳ درصد پیش بینی شده است. در گذشته همبستگی میان رشد اقتصادی و تقاضا برای نفت وجود داشت اما اکنون دیگر اینگونه نیست. از طرفی طبق آمارها مازاد عرضه در سه ماه ابتدایی سال میلادی بسیار بالا بوده به طوریکه در روز ۵/۲ میلیون بشکه مازاد عرضه نفت وجود دارد و این بدون احتساب ۱ میلیون بشکه گم شده است. افزایش ارزش دلار نیز روی قیمت نفت اثر می گذارد.
مدیر کل امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت همچنین در خصوص پیش بینی قیمت نفت نیز گفت: پیش بینی ها نشان می دهد که احتمالا تقاضای نفت از عرضه آن پیشی خواهد گرفت و این امیدواری بسیار خوبی است. هرچند به گمان من چون رشد اقتصادی چین در حال کاهش است احتمال تحقق این مورد کم است. اگر تحریم ها برطرف شود و میزان صادرات ما افزایش پیدا کند و فکر می کنیم قیمت نفت خیلی افزایش پیدا نخواهد کرد.
قمصری: درآمد نفت خام سال ها در کنار ما خواهد بود
در ادامه میزگرد دکتر محسن قمصری در خصوص آینده و سال مالی پیش روی ما و چشم انداز فضای پس از تحریم گفت: واقعیت های بازار در بسیاری مواقع با مسائل علمی مغایر است و بر اساس منطق اقتصادی نمی توانیم واقعیت های بازار را بررسی کنیم و به همین سبب پیش بینی آینده دشوار است.
او افزود: من خیلی اعتقاد ندارم که نفت خام کالای پایان پذیر است چرا که تحقیقات تولید ما را به بسیاری از ذخایر جدید کشف نشده می رساند. دو سوم سطح کشور ایران هنوز اکتشاف نشده است. دلیل دوم تغییرات تکنولوژی است. بهینه شدن مصرف کاهش مصرف ایجاد کرده به طوریکه منابع موجود را سال ها حفظ خواهد کرد. بنابراین نفت خام سال ها در کنار ما خواهد بود.
او در خصوص حساسیت قیمت نفت نسبت به شرایط عرضه و تقاضا گفت: ما که در کار نفت فعال هستیم حساسیت را حس نمی کنیم. ما معتقدیم که بازار نفت مدیریت می شود. چه دلیلی داشت که در سال ۲۰۱۳ و ابتدای ۲۰۱۴ قیمت ۱۱۵ دلار باشد؟ ما معتقدیم بازار را در ۵ سال گذشته بالا نگه داشته اند تا هزینه ها با صرفه باشد و به دو اتفاق منجر شود: اتفاق اول افزایش عرضه از منابعی که هزینه تولیدش به شدت بالا است مانند خلیج مکزیک. دلیل دوم بالا بودن قیمت تحقیقات بر روی منابع جایگزین را به صرفه و اقتصادی می کند و باعث می شود که در بخش نفت خام کاهش مصرف ایجاد شود. بنابراین ما خیلی به عرضه و تقاضا اعتقادی نداریم البته این معنای انکار آن نیست.
او تاکید کرد: طی دو دهه اخیر به ما ثابت شده گزارش ها جهت دار است و بازار نفت مدیریت می شود. اگر واقعا ۵/۲ میلیون عرضه اضافه در بازار وجود دارد چرا قیمت ها کاهش نمی یابد؟ پیش بینی ها نشان می دهد که قیمت نفت افزایش پیدا نخواهد کرد در حالی که تعداد بسیار بالایی خریدار آتی در بازار وجود دارد. اگر قیمت سیر صعودی ندارد پس این خریداران برای چه در بازار هستند؟
واقعیت های بازار نفت
قمصري می گوید: «مسائل علمي با واقعيت‌هاي بازار نفت» فاصله دارد درحالي كه عسلي مساله «حساسيت نفت» نسبت به شوك‌هاي عرضه و تقاضا را مطرح مي‌كند،
قمصري صراحتا اظهار مي‌كند: «ما كه در كار نفت فعال هستيم حساسيت را حس نمي‌كنيم و معتقديم كه بازار نفت مديريت مي‌شود.» اين دو همچنين درمورد تلقي از نفت به‌عنوان يك كالاي «تجديدپذير و رو به پايان» نيز زواياي نگاه خود را علني مي‌كنند.
مهدي عسلي در اين نشست سخنان خود را بااشاره به اهميت نفت و گاز آغاز كرده و گفت: همان‌طور كه مستحضر هستيد نفت يك منبع پايان‌پذير و از اين جهت با كالاهاي ديگر بسيار متفاوت است، به‌طوري كه نوسان قيمت‌ها معمولا براي منابع پايان‌پذيري چون نفت و گاز بالاتر است.
عرضه و تقاضاي نفت خيلي كم كشش است و در اين شرايط اتفاقي كه مي‌افتد نوسان بسيار شديد قيمت‌ها است كه ما در سال۲۰۰۸ و سال گذشته نيز شاهد شوك قيمت نفت بوده‌ايم. كالاهايي مثل نفت بسيار زياد به شوك‌هاي عرضه و تقاضا حساس هستند. او افزود: نكته‌يي كه به پيچيدگي تحليل قيمت نفت دامن مي‌زند اين است كه نفت در ۱۵سال گذشته صرفا خريداري نمي‌شود تا در پالايشگاه‌ها به بنزين و گازوييل تبديل شود بلكه خيلي از صندوق‌هاي سرمايه و بانك‌ها نفت را خريد و نگهداري مي‌كنند تا در آينده بفروشند و از مواهب آن در بازار آينده استفاده كنند. در حال حاضر به‌دليل پايين بودن نرخ بهره ميلياردها پول دراختيار موسسات مالي است و آنها به خريد و نگهداري از نفت مبادرت ورزيده و در زمان لازم نيز آن را در بازار مي‌فروشند. او خاطرنشان كرد: صندوق بين‌المللي پول كالاها را به چهار بخش تقسيم كرده و در بيشتر موارد نوسانات قيمت نفت از اكثر اين كالاها بيشتر است چراكه حجم تجارت و ميزان مصرفش از همه اين كالاها بيشتر است، بنابراين مجموعه اين عوامل باعث دشواري پيش‌بيني قيمت نفت مي‌شود.
در بحث پيش‌بيني نيز ما ابتدا بحث عرضه را بررسي كرده و سپس ميزان تقاضاي كالا را مورد ارزيابي قرار مي‌دهيم و بعد مي‌بينيم كه چقدر اين دو عامل در بازار تعادل ايجاد مي‌كنند و مازاد هر كدام چقدر است.
او با بيان اينكه ما در حال حاضر شاهد يك شكاف ميان رشد اقتصادي و تقاضا براي نفت هستيم، افزود: براي رشد اقتصادي دنيا، امسال و سال آينده رقم۳/۳درصد پيش‌بيني شده است. در گذشته همبستگي ميان رشد اقتصادي و تقاضا براي نفت وجود داشت اما اكنون ديگر اين‌گونه نيست.
از طرفي طبق آمارها مازاد عرضه در سه ماهه ابتدايي سال ميلادي بسيار بالا بوده به‌طوري كه در روز2/5 ميليون بشكه مازاد عرضه نفت وجود دارد و اين بدون احتساب يك‌ميليون بشكه گم شده است. افزايش ارزش دلار نيز روي قيمت نفت اثر مي‌گذارد.
مديركل امور اوپك و مجامع انرژي وزارت نفت همچنين درخصوص پيش‌بيني قيمت نفت گفت: پيش‌بيني‌ها نشان مي‌دهد كه احتمالا تقاضاي نفت از عرضه آن پيشي خواهد گرفت و اين اميدواري بسيار خوبي است. هرچند به گمان من چون رشد اقتصادي چين در حال كاهش است احتمال تحقق اين مورد كم است. اگر تحريم‌ها برطرف شود و ميزان صادرات ما افزايش پيدا كند فكر مي‌كنيم قيمت نفت خيلي افزايش پيدا نخواهد كرد.